Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Prywatności. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies w Twojej przeglądarce.
X
„Przypominanie dzisiaj legendy
Hipolita Cegielskiego, przywoływanie jego postaci, co czyni Towarzystwo im.
Hipolita Cegielskiego budując mu pomnik w Poznaniu, jest przedsięwzięciem chwalebnym
i godnym najwyższego uznania. Wbrew temu, co mogą sądzić niektórzy, idee
Hipolita Cegielskiego współcześnie stają się znowu aktualne. Wszak w nowej
epoce cywilizacyjnej i technologicznej XXI wieku stajemy przed problemem kształtowania
społeczeństwa obywatelskiego świadomego swojej roli i znaczenia w coraz
bardziej otwartym świecie różnych kultur.” – mówi
profesor Gerard Labuda (93
l.), nestor polskich historyków, wybitny polski naukowiec i przypomina tło
czasów Hipolita Cegielskiego.
„Jeżeli chodzi
o działalność Hipolita Cegielskiego – dodaje – to bardzo ważne jest usytuowanie tej
działalności na tle dziejowym w Wielkopolsce, w połowie XIX wieku. Otóż po
utracie niepodległości Polski, w Wielkim Księstwie Poznańskim, ale i w całym
kraju, wytworzyły się dwie przeciwstawne ideologie. Jedna, którą można nazwać
powstańczą, prowadziła od katastrofy do katastrofy: powstanie kościuszkowskie
wykreśliło Polskę z mapy Europy; powstanie styczniowe wywołało autonomię
Królestwa Kongresowego i spowodowało upadek wielkiej własności; było jeszcze
powstanie poznańskie, które też miało określony wpływ na wytworzenie się
określonej sytuacji. Druga ideologia, jaka wytworzyła się w obiektywnych
warunkach narzuconych przez państwo pruskie, wskutek reform – utworzenie samorządu
miejskiego i uwłaszczenie wsi – wyniosła zupełnie nowe warstwy społeczne,
gotowe do decydowania o tym, co ma się dziać.
Kiedy naród
traci instytucje państwowe, to wtedy zaczyna tworzyć instytucje narodowe, które
mają zastąpić to, co wykonywało państwo. Państwo pruskie w którym ówcześnie
znajdowała się Wielkopolska było wrogo nastawione i realizowało kurs wybitnie
antypolski. Wobec tego rozumni ludzie stwierdzili, że kształtując zamiary na
siły, należy podjąć działania, które by tworzące się dopiero społeczeństwo
wprowadziły na wyższy poziom samodzielności politycznej, społecznej i
kulturalnej. W tym kierunku poszło kilku ludzi: Karol Libelt, Maciej
Mielżyński, Maksymilian Jackowski i Hipolit Cegielski. Dzięki Libeltowi
powstało Towarzystwo Pomocy Naukowej i system stypendialny dla pragnącej
studiować młodzieży, Mielżyński powołał Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk,
a Jackowski w środowisku wiejskim tworzył Kółka Rolnicze. Przypominając to, nie
można nie podkreślić roli Kościoła i jego wpływu na odrodzenie się
społeczeństwa w Wielkopolsce. Hipolit Cegielski wystąpił z własną koncepcją
włączenia w strumień odrodzenia narodowego inteligencji i skłonić ją do
odejścia od ideologii powstań, które zresztą nie miałyby żadnych szans, a natomiast skoncentrować ją
na pracy od podstaw. Uznawał pracę
organiczną za najlepsze narzędzie tworzenia społeczeństwa rozumnego, aktywnego,
znającego swoje miejsce. W tym kierunku Hipolit Cegielski działał. Jednak jego
działalność należy widzieć w znacznie szerszym kontekście. Otóż, o czym zwykle
zapomina się, Hipolit Cegielski przez to, że stworzył fabrykę, powołał do życia
klasę robotniczą, przyczyniając się w ten sposób do utworzenia w Wielkopolsce
obok warstwy inteligencji mieszczańskiej, nową warstwę społeczną, świadoma
swojej roli i znaczenia. Warstwa ta, jak pokazała przyszłość, okazała się
bardzo aktywna w procesie odradzania narodowego...
Tak więc
postać Hipolita Cegielskiego, jak z tego
wszystkiego wynika, wpisuje się w bardzo szerokie spektrum dziejów nie tylko
Wielkopolski, a jego działalność wykracza daleko poza sferę gospodarczą.